De Leie is de belangrijkste rivier in onze regio. De Schelde vormt de zuidelijke grens van de Zuid-West-Vlaamse regio. De Schelde is met de Leie verbonden via het kanaal Bossuit-Kortrijk.

De Leie

Bron

De bron van de rivier ligt in het Noord-Franse Lisbourg (in 844 werd Lisbourg nog Liegesborth genoemd: der Leie geboorte). Lisbourg is een dorp met een zeshonderd tal inwoners in het département Pas de Calais. De Leie borrelt er al eeuwen uit haar bron. Alleen in 1984 deed de anders zo rustige rivier de inwoners van Lisbourg opschrikken. De rivier maakte toen een aantal meters verder van de oorspronkelijke bron een gat in het asfalt en spoot omhoog. Zo werd de bron van de rivier een vijver die onder de weg doorstroomt en aan de andere kant als een beekje te voorschijn komt en verder de vlakte in stroomt.

Naam

In de Cartularia van de Gentse Sint-Pieters-abdij (649-654) vindt men de eerste vermelding van de Leie. Daar lees je: "Inter de Cursum duorum fluminum Scaldis et Legie". Men vermoedt dat de oorspronkelijke naam van de Leie uit een pre-Germaanse taal stamt. De naam 'Legia' zou dan weer van Keltische oorsprong zijn. Deze naam komt nog in heel wat bronnen van de elfde eeuw voor. De naam 'Leia' is voor het eerst te lezen in de Cartularia uit 811-870.

Vanaf de grens

Tussen Armentières en Menen vormt de rivier over 24,2 kilometer de grens tussen Frankrijk en België. Deze grens werd vastgesteld in de Vrede van Utrecht in 1713. De ene kant kwam onder Oostenrijks bestuur, de andere kant bleef Frans. Wervik en Komen werden doormidden gesneden. De grens volgt hier niet de rechtgetrokken Leie maar wel de oorspronkelijke meanderende Leie. Daardoor liggen er her en der op de rechteroever nog enkele Belgische enclaves (bijvoorbeeld 'De Balokken'). Komen (Comines) en Waasten (Warneton) liggen geografisch nog in West-Vlaanderen maar behoren tot Wallonië. Het zijn faciliteitengemeenten met faciliteiten voor Nederlandstaligen.
In Wervik stroomt de Leie West-Vlaanderen binnen. Ze stroomt in een gekanaliseerde bedding tot in Deinze. De bedding is hier ongeveer 1,9 tot 2,5 meter diep (bron: www.binnenvaart.be).
Vanaf Deinze gaat het vrachtvervoer naar Zeebrugge via het Afleidingskanaal van de Leie.
De ‘toeristische’ Leie slingert zich nog door het Oost-Vlaamse landschap naar Gent.
202 km verder van de bron stroomt de de rivier daar in de Schelde.

De Oost-Vlaamse dichter Richard Minne (1891-1965) schreef het als volgt: "De Schelde dat is iets voor officiële cantatedichters: dat eindigt immers in een apotheose. De Leie scheidt er uit te Gent. Waar kan het schoner? De Schelde? Wie kent die stroom! Voor de Schelde het water. Voor de Leie de room."

Steden langs de Leie in Zuid-West-Vlaanderen

Langs de Leie ontwikkelden zich verschillende steden. De eerste Vlaamse stad langs de Leie is Wervik. Wervikse draperieën (panni di Vervi) werden ooit in geheel Europa geëxporteerd. In Menen stroomt de Leie door het eerste Belgische sluis. Menen is historisch gezien wellicht de meest belegerde stad in deze streek. Menen was ooit Frans (je kan de vestingen van Vauban nog terug vinden), Spaans, Oostenrijks en Nederlands. Met de vele belegeringen verschoof ook telkens de grens. Na Menen vaar je voorbij de gemeenten Wevelgem, Lauwe, Bissegem en Marke naar Kortrijk. In Kortrijk naderen de Leiewerken, enkele jaren later dan voorzien, hun voltooiing. De Leie splitst zich hier in twee armen, tussen deze armen ligt het Buda-eiland. Op de rechterarm vind je de Broeltorens. De rechtse toren (de 'Speyetoren') werd gebouwd omstreeks 1385, de linkse toren (de 'Ingelborchtoren') omstreeks 1413. Midden op de brug staat het standbeeld van Johan van Nepomuk ook wel 'de heilige Nepomucenus' genaamd. Nepomuk is een plaats in de regio Pilsen in Tsjechie. De voormelde heilige werd door een jaloerse koning Wenceslaus in de Moldau gegooid en is sindsdien patroonheilige van de drenkelingen. Voorbij de Broeltorens vaar je langs het monument voor de Leieslag. Op 24 en 25 mei 1940 werden de Duitsers hier kort opgehouden. 2542 doden en meer dan 10000 gewonden. Waarna op 28 mei het Belgische leger capituleerde. Voorbij Kortrijk passeert de Leie langs Kuurne en stroomt Harelbeke binnen onder de 'Nieuwe brug'. De sluis in Harelbeke wordt binnen enkele jaren vervangen. Voorbij Harelbeke stroomt de Leie langs Bavikhove, Beveren-Leie, Desselgem en Ooigem langs Sint-Eloois-Vijve, een deelgemeente van de stad Waregem. Waregem is officieel 'stad' sinds 1 januari 2000.

Waterkwaliteit

Je kan er van uit gaan dat de Leie tot vóór de industriële revolutie een rijke rivier was. Lage oevers en geringe stroomsnelheden zorgden ervoor dat de rivier vaak overstroomde en het land vruchtbaar maakte. De vlasindustrie in de regio Kortrijk zorgde voor zware vervuiling van de Leie.
Het is een beetje contradictorisch : het vlas gaf de Leie haar bijnaam van ‘Golden river’, terzelfdertijd zorgde de ‘gouden kleur van het roten’ er ook voor dat alle leven uit de Leie verdween. In 1943 werd het roten in de Leie definitief verboden. Toen waren er echter al een hoop andere industrietakken die hun afvalwater in de Leie loosden. Ook de bevolkingstoename in onze regio en het ontbreken van waterzuiveringssystemen zorgden er voor dat de Leie lange tijd een dode rivier bleef.
Pas halverwege de jaren ‘90 van de vorige eeuw kwam er een kentering nadat zowel in Frankrijk als Vlaanderen belangrijke saneringsprojecten werden uitgevoerd. Het visbestand in de Leie neemt ondertussen opnieuw toe.

Scheepvaart

De Leie wordt, weliswaar voor een kleine tonnenmaat (350 ton) bevaarbaar voorbij Aire-sur-la-Lys in Frankrijk. Eigenlijk wordt ze vooral gebruikt voor beroepsvaart vanaf de monding van de Deûle in de Leie. Vanaf Deûlemont is de rivier bevaarbaar voor schepen van 1350 ton. Het Seine-Scheldeplan, waar ook het rivierherstelplan is aan gekoppeld, wil er voor zorgen dat er op de Leie als verbinding tussen Seine en Schelde nog grotere boten zullen kunnen varen.